پرندگان نوع تكامل يافته خزندگان فلس داري هستند كه در حدود 180 ميليون سال پيش مي زيستند . پرندگان به گروه هاي: 1- گنجشك سانان 2- داركوبان 3- طوطيان - پرندگان شكاري 5- اردكيان و دراز پايان تقسيم مي شوند.

پرندگان استوايي داراي رنگهاي روشني هستند . بعضي پرندگان رنگهاي گوناگوني دارند و بعضي ديگر قادر به پرواز نيستند .مثل:شتر مرغ و پنگوئن. بيشتر پرندگان وحشي هستند. اما بعضي ديگر مثل مرغ ، قناري و ... اهلي و قابل پرورش هستند . پرندگان زيبا را كشته و كمي تر مي كنند يعني مواد داخل بدن آنها را درآورده پوست آنها را خشك كرده و در موزه ها نگهداري مي كنند.

تخمها:پرندگان تخم گذار هستند و براي رشد نوزادان خود تلاش زيادي مي كنند برخي از آنها همچون فاخته تخمهاي خود را در لانه پرندگان ديگر مي گذارند تا پرورش يابند .برخي از پرندگان به خاطر تخم و گوشتشان در مزارع نگهداري ميشوند. بعضي از مردم تخم پرنده اي از جمله كبوتر را باعث باز شدن زبان انسان و بر طرف كردن گرفتگي صدا مي دانند.

پرها : پرها به صورت لايه هاي روي هم روي پوست قرار گرفته اند درست مثل تخمهايي كه روي بام منازل پوشاند ه مي شود. دو نوع پر در پرندگان به چشم ميخورد: پرهاي نرم و سبك و لطيف كه به عنوان پرهاي زيرين شناخته مي شوند و پرهاي بزرگتر و سخت تر مثل پرهاي دم كه براي پرواز مورد استفاده قرار مي گيرد نقش پرها تنها محافظت حيوان از سرما نيست عملكرد اصلي آنها اندازة بدن است عملكرد ديگر پرها ايجاد شكلي نرم و لطيف است كه مقاومت هوارا در هم ميشكند دربدن پرندگان ستون فقرات با پر پوشانده شده است .

پاها: پاهاي پرندگان هم متفاوت است . بعضي بزرگ و بعضي كوچك هستند.و يعضي از پرنده ها حتي دو انگشت يا سه انگشت دارند. كبوترها يي كه در آب شنا مي كنندپاهايي دارند كه انگشتهاي آنها با لايه اي از پوست وصل هستند تا بتوانند آب را كنار بزنند و شنا كنند .كبوتر يا مرغ و مانند اينها سه انگشت در جلو و يك انگشت در پشت پا دارند تا تعادل وزن سنگين آنها برقرار باشد. بعضي از كبوترها تا روي پاهاي خود پر دارند و بعضي ديگرپايي بلند و كشيده دارند اين گونه پاها مربوط به پرندگاني مي شود كه غذاي خود را بايد در جاهاي عميق دريا پيدا كنند پاهاي آنها اين امكان را به آنها مي دهد تا آنها بتوانند در آب بايستند و غذا را منقار كشيده خود تهيه كنند. پا ها در همه جانوران سنگيني وزن را تحمل كرده و باعث جا به جايي جانور مي شود.

منقار: منقار پرندگان داراي شكلهاي گوناگوني است .قرقي منقار خميده اي دارد تا بتواند شكار خود را سريعتر بگيرد . منقارر پرندگان با توجه به تغذيه آنها شكل خاصي دارد. پرندگان دريايي اكثراً منقار بلند وكشيده اي دارند .داركوب منقاري تيز ونسبتاً كشيده دارد تا بتواند سوراخي در روي تنه درخت ايجاد كند. اسكلت براي فهم دقيق چگونگي پرواز پرنده ها بايد به بررسي اسكلت پرندگان و انسان بپردازيم . نخست آنكه اسكلت پرندگان بسيار سبك است درحالي كه اسكلت بدن انسان و ديگر مهره داران وزن عمده بدن را به خوداختصاص مي دهد . پرندگان داراي استخوانهاي تو خالي براي سبك بودن در هوا ماهيچه هاي سينه اي قوي براي بال زدن دارند. در پرندگان استخوانها پر حفره هستند . همين دليل خوب پرواز كردنشان است . چنين استخواني علاوه بر استحكام زياد بدن رانيز سبك مي كند. اندامهاي پرواز استخوانها به دليل سلولها ي هوا متخلخل (سوراخ )هستند .وزايده هاي دارند كه مثل برج در هواپيما عمل مي كند . استخوانها ي جناغ به گونه اي است كه هوا را مي شكافد. كار عضلات سينه بسيار دشوار است .اين عضلات باعث به جلو راندن پرندگان درپرواز مي شود و مي تواند در پرندگان قوي بقيه ي بافتها ي عضلاني باشد. ماهيچه هاي كم قطر تري بر مقاومت تند در مقابل هوا مي افزايد . عضلات سطحي يا پوستي كنترل حركت پرها را در دست دارند. عضله هاي ضخيم تري اطراف گردن و عضوها و ماهيچه هاي اطراف آخرين مهره به شكل بشقابي هستند و پرهاي دم به آن چسبيده است . استخوان هاي بال چندان تفاوتي با استخوان هاي بازوي انسان ندارند.

انواع جفت گیری در پرندگان

۱ - طريقه مونوگامي Monogamy
در اين طريقه كه اكثر پرندگان هنگام جفت‌گيري به آن عادت دارند، پرنده نر فقط با يك پرنده ماده جفت‌گيري نموده، بعد از جفت‌گيري، نر و ماده با هم زيست مي‌نمايند. در اين حالت در زمان تخمگذاري و ظهور جوجه‌ها و بزرگ كردن آنها پرنده نر به پرنده ماده كمك و همراهي مي‌نمايد ولي در صورتي كه يكي از جفتها از بين و يا در نتيجه حمله رقبا از قلمرو خارج گردد، جفت‌گيري با پرنده ديگر انجام مي‌گيرد

۲- طريقه پلي‌گامي Polygamy
در اين طريقه پرنده نر به يك پرنده ماده اكتفا نكرده، هنگام جفت‌گيري چندين پرنده ماده را براي خود انتخاب مي‌نمايد. گاهي اتفاق مي‌افتد در بين پرندگاني كه مونوگام هستند اگر نسبت پرنده ماده
بيش از پرنده نر باشد، سيستم مونوگامي حالت خود را از دست داده و يك پرنده نر با چند پرنده ماده جفت‌گيري مي‌نمايد.

3- طريقه درهم و برهم Promiscuite

در اين روش پرنده نر و ماده، بدون هيچ‌گونه ارتباط قبلي با يكديگر جفت‌گيري مي‌نمايند و مدت زماني كه آنها با هم بسر مي‌برند متفاوت است. گاهي نر و ماده بعد از آنكه آخرين تخم گذاشته‌اند و يا پس از خروج جوجه‌ها از هم جدا شده و گاهي تا پايان زمستان با يكديگر بسر مي‌برند. در بعضي گونه‌ها ديده شده كه پرنده نر براي جفت‌گيري بعدي نيز همان پرنده ماده را انتخاب نموده است در حالي كه در پرندگاني كه چندين بار در سال تخمگذاري مي‌نمايند، ممكن است در تمام دفعات با هم بوده و يا تغيير جفت بدهند .

آواز پرندگان

پرنده ها در هر محیطی که باشند، صدای آنها به گوش می رسد. آنها آواز خود را طوری تغییر می دهند که در محیط زندگیشان به خوبی شنیده شود. آواز یک پرنده میزان قدرت، سلامت و هوشیاری او را نشان می دهد، چون خواندن به انرژی نیاز دارد. تنها پرندگان قوی می توانند آوازی بلند و مداوم بخوانند و در عین حال مراقب باشند که طعمه درندگان نشوند. به نظر می رسد که بلندترین آواز جهان پرندگان متعلق به مرغ شاخه نشین ( Superb Lyrebird ) باشد. آواز بوتیمار هم یکی از بلندترین آوازهاست. علاوه بر این صدای بوتیمار تا فاصله زیادی از محل سکونت او شنیده می شود. بوتیمار شب و روز آواز می خواند به این امید که یک ماده به قلمرو او بیاید.
اما بدون شک صدای کاکاپو ( نوعی طوطی ساکن نیوزلند، Kakapo ) از آواز همه پرندگان بیشتر پیش می رود. ترفندی که او برای تقویت صدای خود به کار می برد، بی نظیر است. او ابتدا با پاهای خود چاله ای حفر می کند. سپس در این گودال می نشیند و هوا را به درون کیسه های هوای خود می کشد تا آنها را به آرامی پر کند. وقتی این کیسه ها پر از هوا می شوند، حجم آنها دو برابر می شود. سپس پرنده شروع به خواندن می کند. صدای او تا شش کیلومتر دورتر به گوش می رسد. کاکاپو ممکن است بیش از سه ماه هر شب برای پیدا کردن جفت آواز بخواند.
پرنده ها صدایی را ترجیح می دهند که در محیط زندگی آنها تا مسافت دورتری شنیده شود. در جنگل صدا به درختان برخورد می کند و توسط برگ ها جذب می شود. در چنین شرایطی یک آوای کوتاه و یکنواخت بهترین سیگنال است. اگر پرنده دیگری یک بار آن را بشنود، می تواند صبر کند تا آواز دوباره تکرار شود؛ و اگر بخواهد می تواند به راحتی آن را دنبال کند و به خواننده آواز برسد. برخی پرنده های ساکن نواحی جنگل از صداهای زیر استفاده می کنند، چون این صدا پس از برخورد با زمین و درختان تغییری پیدا نمی کند. پرنده هایی که در دشت ها زندگی می کنند، صداهای وزوزی ( Buzz ) را ترجیح می دهند. زیرا چنین صدایی در یک ناحیه باز مانند دشت، چمنزار یا ساوان، تا فواصل بسیار دور شنیده می شود.
آب جاری در رودخانه و جویبار سر و صدای زیادی ایجاد می کند و باعث می شود که صداهای دیگر به راحتی تشخیص داده نشود. اردک های آبی رنگ نیوزلند برای غلبه بر این مشکل، از آواهایی با فرکانس بالا استفاده می کنند.
شاید دیده باشید که بیشتر پرندگان قبل از شروع آواز، روی مکانهای بلند می روند. این کار برای آنست که صدایشان بهتر شنیده شود. وقتی پرنده از بالای یک درخت، یا روی نرده حیاط آواز بخواند، صدایش تداخل کمتری با موانع موجود در محیط پیدا می کند.
دسته ای از چکاوک ها راه عجیبی برای این کار پیدا کرده اند. چکاوک در آسمان اوج می گیرد و پس از مدت کوتاهی توقف، ناگهان خود را به سمت پایین رها می کند. در همین حال شروع به آواز خواندن می کند.
به هر حال هر گونه ای راه حلی برای خود یافته است، اما به راستی چه پیامی با این آواز منتقل می شود که ارزش صرف این همه انرژی را دارد؟ خواندن آواز خطرناک هم هست، چون ایجاد این همه سر و صدا توجه شکارچی ها را به سوی پرنده جلب می کند.
آواز پرنده دو هدف اصلی دارد: دفاع از قلمرو و جفت یابی.
بیشتر اوقات این پرنده نر است که آواز می خواند. اگر پرنده نر قلمرو خوبی داشته باشد، می تواند یک جفت مناسب پیدا کند و با موفقیت زاد و ولد نماید. پرنده حدود قلمرو خود را با آواز خواندن در آن مشخص می کند. این آوازها معمولا ساده و کوتاه هستند. پرنده های همسایه آواز همدیگر را می شناسند و تا وقتی که هر کس در محدوده خودش باشد، مشکلی پیش نمی آید. اما یک آوازخوان بیگانه یعنی یک تهدید برای قلمرو، پس باید با یک آواز قوی به او نشان داد که اینجا صاحب دارد.
غالبا پرنده در بین آواز خود سکوت می کند و منتظر می ماند تا جواب بشنود. او از این راه می تواند متوجه شود که مهاجمی وارد محدوده او شده یا نه. بعضی از گونه های پرندگان، برای دور کردن دشمن روش بسیار جالبی را به کار می گیرند. آنها چند نوع آواز مختلف را با هم اجرا می کنند. پرنده تازه واردی که آوازها را می شوند، فکر می کند در این ناحیه پرندگان زیادی زندگی می کنند و در نتیجه سهم او از منابع غذایی موجود ناچیز است. پس ترجیح میدهد به دنبال محل دیگری برود.
اما پرنده نر وقتی بخواهد توجه ماده ها را جلب کند، آوازهای طولانی و پیچیده می خواند. ماده ها آواز را می شنوند، اما معمولا جوابی نمی دهند. آنها پیش از آنکه تصمیم خود را بگیرند، چندین روز وقت صرف می کنند و آواز نرهای مختلف را می شنوند. نرهایی که آوازهای پیچیده تری بخوانند، بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. علاوه بر این نرها هر چه آوازهای بیشتری بدانند، امکان موفقیت آنها نیز افزایش می یابد.
باسترک قهوه ای ( Brown Thrusher ) در آوازخوانی رکورد دار است. او بیش از دو هزار آواز مختلف اجرا می کند. سعد ( Sedge Warbler )نیز می تواند آوازهای طولانی و پیچیده ای بخواند. امکان ندارد سعد نر در طول عمر خود آوازی را دوبار به طور یکسان اجرا کند. هر آواز او تقریبا از ۵۰ جزء تشکیل شده است که ترتیب و انتخاب آنها دائما تغییر می کند.
سسک های مرداب ( March Wren ) برای تصاحب بهترین باتلاق با هم رقابت می کنند. این پرنده ها بومی مناطق غربی آمریکا هستند. تعداد مرداب های این نواحی محدود است. پرنده نر آواز می خواند و پس از آن مدتی مکث می کند تا آواز پرنده رقیب را بشنود. نری که پیچیده ترین آواز را بخواند، بیشتر از همه مورد توجه ماده هاست و زودتر از بقیه جفت یابی می کند. جالب است بدانید که وقتی سسک ها از مهاجرت برمی گردند، نرها آنقدر آواز می خوانند تا یک جفت مناسب برای خود پیدا کنند. اما پس از جفت یابی پرنده نر ناگهان آواز خود را عوض می کند و فقط یک آواز ساده و کوتاه اجرا می کند تا محدوده قلمرو خود را مشخص کند.
برخی گونه ها برای گسترش دادن آوازهای خود از صدای سایر پرندگان تقلید می کنند. مشهورترین مقلدان در دنیای پرندگان، چکاوک مرداب، مرغ مقلد، مرغ مینا، سار، مرغ آلاچیق و سینه سرخ آفریقایی هستند. سارهای اسکاتلند صدای گوسفندان را تکرار می کنند، در حالی که گروهی دیگر از سارها در منطقه اکسفورد انگلستان از موتور اتوبوس تقلید می کنند.
 مرغ شاخه نشین در جنگلهای متراکم استرالیا زندگی می کند. او می تواند آواز دوازده گونه دیگر را تقلید کند. وقتی دانشمندان در حال فیلمبرداری از محل زندگی او بودند، او صدای دوربین را یاد گرفت و تعجب همه را برانگیخت. عجیب تر آنکه این پرنده می تواند صدای اره برقی و بوق ماشین را هم تقلید کند.
چکاوک مرداب در زمستان به آفریقا مهاجرت می کند و در تابستان به اروپا بازمی گردد. او علاوه بر آواز پرنده های اروپایی، آواز بسیاری از پرندگان آفریقایی را هم یاد می گیرد. چکاوک آواز ۷۰ نوع پرنده مختلف را می آموزد و تکرار می کند. پرنده ماده با شنیدن این آوازها می فهمد که او به کدام ناحیه از آفریقا مهاجرت کرده و به احتمال قوی، نری را انتخاب می کند که به همان ناحیه ای رفته که خود او زمستان را در آن گذرانده است.
اگرچه در بیشتر گونه ها پرنده های نر آواز می خوانند، اما گاهی ماده ها نیز هنرنمایی می کنند. گونه ای پرنده ساکن دامنه های آلپ شناخته شده است که در آن، پرنده ماده برای جلب توجه نرها آواز می خواند. جفت گیری با نرهای متعدد، برای او یک مزیت محسوب می شود؛ چون بعدا همه آنها در پرورش جوجه به او کمک می کنند.
یک نمونه دیگر، توکای بال قرمز است. توکای ماده در فصل زاد و ولد دو نوع آواز می خواند. یک آواز را برای برقراری ارتباط با جفت خود به کار می برد، ولی آواز دیگر را فقط وقتی می خواند که ماده های دیگر نزدیک شوند. به نظر می رسد آواز دوم نوعی هشدار به پرنده مهاجم باشد.
سینه سرخ اروپایی هم جزو این دسته از پرنده ها محسوب می شود. در زمستان پرنده نر و ماده با هم آواز می خوانند، زیرا هر یک از آنها قلمرو جداگانه ای دارند. این کار به آنها کمک می کند تا در زمستان ( که ذخایر غذایی کم است. ) خوراک کافی داشته باشند.
از این دسته مثال ها فراوان یافت می شود. شگفتیهای آواز پرندگان به حدی است که برای کشف آن سالها تحقیق و مطالعه لازم است. نکته مهم اینست که آواز پرندگان نه تنها زیباست، بلکه نقش مهمی در ادامه بقا آنها دارد.
بهترین زمان برای شنیدن آواز پرندگان، سپیده دم است. در تمام نقاط جهان، از جنگلهای استوایی گرفته تا نواحی شمالی اروپا، آوای پرندگان در سپیده دم بیشتر از سایر اوقات شبانه روز شنیده می شود. معمولا این پرندگان نر هستند که آواز می خوانند، اما به راستی چرا؟ هنگام سحر معمولا نسیم ملایمی می وزد. سر و صدای سایر جانوران نیز آغاز نشده است. پس صدای پرنده تا دور دست ها به خوبی شنیده می شود. آوازی که صبح خوانده می شود، ۲۰ مرتبه مؤثرتر از آواز نیمروز است. علاوه بر این، پرنده در این موقع روز نمی تواند کار دیگری انجام دهد. هوا هنوز روشن نشده و حشرات به سختی دیده می شوند. بسیاری از حشرات هم به خاطر خنکی هوا ترجیح می دهند روی زمین بمانند. پس شکار کردن مشکل است.
وقتی پرنده ای بعد از گذراندن یک شب سرد ( که در آن هیچ چیز نخورده است. ) آواز می خواند، نشان می دهد که بسیار قوی است. شاید می خواهد با آواز خواندن خود به پرنده های ماده بگوید: " من از نظر جسمی توانایی لازم برای جفت گیری را دارم ". پرنده نر با تمام توان چهچه می زند تا ثابت کند آنقدر انرژی دارد که می تواند مقدار زیادی از آن را صرف کار بیهوده ای چون آواز خواندن کند. بیشتر پرنده های ماده هم هنگام سحر در آشیانه خود هستند و می توانند آواز او را بشنوند.
اگر پرنده ی ساکن قلمرو همسایه در طول شب شکار شده باشد یا به هر دلیل مرده باشد، صدای او شنیده نمی شود. پس می توان قلمرو او را تصرف کرد و غذای بیشتری به دست آورد. بنابراین سپیده دم زمان بسیار مناسبی برای آواز خواندن است.
اما این فقط یک روی سکه بود. روی دیگر چندان جالب نیست. فرض کنید یک شکارچی گرسنه هستید و در طول شب خوراک کافی پیدا نکرده اید. صبح در حال جستجو برای پیدا کردن طعمه اید. ناگهان صدای پرنده ای را می شنوید که روی درختی در نزدیکی شما مشغول آواز خواندن است. پرنده سرگرم نغمه سرایی خود است و توجه چندانی به اتفاقات دور و برش ندارد. دیگر چه می خواهید؟ همه شرایط برای سیر شدن شما مهیاست. پس اگر آواز پرنده ای برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، می توان گفت پرنده بسیار زیرکی است. چون می تواند خود را از چنگال شکارچیانی که در کمین هستند، در امان نگهدارد. این یعنی یک امتیاز دیگر برای جلب توجه ماده ها!
اما مشکل دیگری هم هست. همه می خواهند سر صبح آواز بخوانند. باید برای پیروز شدن رقابت کرد. دردسر وقتی بیشتر می شود که آواز دو پرنده همسایه شبیه هم باشد. در جنگلهای بلوط کالیفرنیا دو پرنده زندگی می کنند که همین شرایط را دارند. آنها راه حل خوبی برای این مسئله یافته اند. ساعت اول صبح به آواز خواندن پرنده اول اختصاص دارد. پرنده دوم صبر می کند تا نوبت او برسد. ساعت بعد، زمان آواز پرنده دوم است. این روند تا پایان سپیده ادامه پیدا می کند. همیشه رقابت کردن بهترین راه نیست.

. پرنده نر آواز می خواند و پس از آن مدتی مکث می کند تا آواز پرنده رقیب را بشنود. نری که پیچیده ترین آواز را بخواند، بیشتر از همه مورد توجه ماده هاست و زودتر از بقیه جفت یابی می کند. جالب است بدانید که وقتی سسک ها از مهاجرت برمی گردند، نرها آنقدر آواز می خوانند تا یک جفت مناسب برای خود پیدا کنند. اما پس از جفت یابی پرنده نر ناگهان آواز خود را عوض می کند و فقط یک آواز ساده و کوتاه اجرا می کند تا محدوده قلمرو خود را مشخص کند.
برخی گونه ها برای گسترش دادن آوازهای خود از صدای سایر پرندگان تقلید می کنند. مشهورترین مقلدان در دنیای پرندگان، چکاوک مرداب، مرغ مقلد، مرغ مینا، سار، مرغ آلاچیق و سینه سرخ آفریقایی هستند. سارهای اسکاتلند صدای گوسفندان را تکرار می کنند، در حالی که گروهی دیگر از سارها در منطقه اکسفورد انگلستان از موتور اتوبوس تقلید می کنند.
 مرغ شاخه نشین  در جنگلهای متراکم استرالیا زندگی می کند. او می تواند آواز دوازده گونه دیگر را تقلید کند. وقتی دانشمندان در حال فیلمبرداری از محل زندگی او بودند، او صدای دوربین را یاد گرفت و تعجب همه را برانگیخت. عجیب تر آنکه این پرنده می تواند صدای اره برقی و بوق ماشین را هم تقلید کند.